Kardiyolog Uz. Dr. Cem HEPER
Bursa Özel Jimer Hastanesi
Kardiyoloji Departmanı, Bursa
İletişim: cemheper60@gmail.com
Mobil: +90532 346 85 54
Nefrolog Prof. Dr. Alparslan Ersoy
Bursa Uludağ Ü. Tıp Fakültesi
Nefroloji Anabilim Dalı, Bursa
İletişim:alpersoy@uludag.edu.tr
Endokrinolog Prof Dr. Dr Canan Ersoy
Bursa Uludağ Ü. Tıp Fakültesi
Endokrinoloji Anabilimdalı
İletişim:ecanan@uludag.edu.tr
Hipertansiyonun Tanımı
Kan basıncı temel vital bulgulardan biridir. Yaşamın tehlikede olup olmadığını ve dolaşım sisteminin durumunu değerlendirmek için kan basıncının ölçülmesi gerekir. Dolaşım sistemi bulgularının en önemlilerinden biri olan kan basıncı bulguları değerlendirilmeden, tam bir bedensel muayenenin yapıldığını veya sağlıkla ilgili incelemelerin yeterli düzeyde olduğunu söyleyebilmek mümkün değildir. Bu nedenle, branşı ve alanı ne olursa olsun, bütün hekim ve sağlık çalışanlarının insanları muayene ederken kan basıncını ölçmesi ve güncel bilgilerin ışığında elde ettikleri bulguları değerlendirebilmesi gerekir.
Kan basıncı yüksekliği ile hipertansiyon aynı şey değildir. Bazı kan basıncı yükselmeleri fizyolojik, bazıları ise patolojiktir. Kan basıncının uygunsuz düşmeleri hipotansiyon ve şok tablolarına yol açarken, yükselmeleri de hipertansiyon veya fizyolojik kan basıncı yükselmesi olarak adlandırılır. Hipertansiyon tanımı, sadece patolojik kan basıncı yükselmeleri için kullanılır.
Fizyolojik kan basıncı yükselmeleri, bir hastalık bulgusu olmayıp, sağlıklı bir dolaşım sisteminden beklenmesi gereken bulgulardandır. Örneğin bedensel bir egzersiz veya yarışma sırasında, koşarken veya güreşirken oluşan metabolik ihtiyaçlar için gerekli olan dolaşım desteğini sağlamak, sağlıklı bir dolaşım sisteminde, sistolik kan basıncında ve nabız basıncında artış ve/veya diyastolik kan basıncında da azalma yönünde değişiklikler oluşarak gerçekleşir.
Ağır efor koşullarında veya bedensel zorlanmalarda, sistolik kan basıncının ve nabız basıncının artamaması veya düşmesi iyi bir bulgu değildir. Nedeni anlaşılana kadar, dolaşım sistemi sağlığı açısından yüksek mortalite riski olduğunu gösteren ciddi bir bulgu olarak kabul edilmesi ve bu bulguların geliştiği insanların ileri tetkiklerinin vakit kaybedilmeden yapılması gerekir.
Hipertansiyon tanısı için kabul edilen eşik kan basıncı değerleri son yıllarda yayınlanan kılavuzlarda farklılıklar göstermektedir. Bazı kılavuzlarda sistolik kan basıncının 130mmHg‘nın üzerindeki değerleri, diyastolik kan basıncının ise 80 mmHg’nın üzerindeki değerleri hipertansiyon tanısı için yeterlidir (Sistolik ≥ 130mmHg ve/veya diyastolik ≥ 80mmHg).
Bazı kılavuzlarda ise, hipertansiyon tanısı için bu değer; sistolik kan basıncı için 140mmHg’dan yukarısı, diyastolik kan basıncı için de 90 mmHg’dan yukarısıdır (Sistolik ≥ 140mmHg ve/veya diyastolik ≥ 90mmHg). Bu kriter farklılıkları bölümümüzün içindeki farklı başlıkların altında ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.
Ambulatuar kan basıncı takibinden (ABPM veya Tansiyon Holter kayıtlarından) elde edilen ortalama kan basıncı ve gece uykudaki ortalama kan basıncına göre elde edilen veriler muayene sırasından elde edilen verilerden farklılıklar gösterir. Sağlıklı bireylerin ABPM ile kaydedilen uykudaki ortalama sistolik kan basıncı 120mmHg’yı aşmamalıdır. Ortalama uyku diyastolik kan basıncı değeri de 70 mmHg’yı aşmamalıdır. Bu değerlerin üzerindeki ortalama arteryel kan basıncı uyku değerleri için hipertansiyon tanısı düşünülmelidir.
Ölçülen kan basıncının iyi veya kötü olduğunun söylenebilmesi için hastaların mevcut (hipertansif hedef organ hasarları, şeker hastalığı, böbrek sorunları, kalp ve damar hastalıkları, hiperlipidemi, gibi…) özelliklerinin ve toplam kardiyovasküler hastalık risklerinin bilinmesi gerekir. Tedavi kararlarının kan basıncı değerlerine göre değil, kan basınçları ile birlikteki özellik ve kardiyovasküler risk kategorilerine göre verilmesi gerekir. (1-8) Ayrıntılı bilgiler aşağıdaki konu başlıkları altında, kaynakları ve nedenleri ile birlikte ele alarak bilgilerinize sunulmuştur.
Kaynak: Heper C, Ersoy A, Ersoy C. Hipertansiyon.In Heper C, Tiryakioğlu Kenar S (Eds).Kardiyoloji cilt1.2021. Bursa Tabip Odası STE Kitabı. Bursa tabip Odası Yayınları. www.bto.org.tr/yayinlarimiz